ΕΦΥΓΕ Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΙ ΠΡΩΗΝ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΓΚΑΚΗΣ

Δάσκαλος των δικαιωμάτων

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ

Από το κελί του στις φυλακές του Κορυδαλλού, Φεβρουάριος του 1971. Στρέφει το μυαλό του στην Ευρώπη και, εκτός από την προσμονή βοήθειας, προχωρά, αρκετά προφητικά, και σε σκέψεις για το μέλλον.

«Η ταπείνωση κάνει πιο συνειδητές αυτές τις αξίες της ζωής μας που προσβάλλονται. Οι δικές μας είναι οι αξίες της Ευρώπης. Ολοι μαζί τις φτιάξαμε. Νιώσαμε αυθόρμητα πως κανένας άλλος δεν θα καταλάβαινε με το δικό μας ακριβώς τρόπο το δράμα που άρχιζε στον τόπο μας όσο ο Ευρωπαίος. Κι έτσι ήτανε. Το βλέμμα της απόγνωσης μας γύρισε στην Ευρώπη κι ο λαός της δεν μας άφησε ανθρώπινα μόνους. Τώρα όλοι εμείς, που έτυχε να διανύουμε αυτόν το μαρτυρικό δρόμο της αιχμαλωσίας στις φυλακές της δικτατορίας, λέμε Ευρώπη και εννοούμε Πατρίδα».

«Γράμμα από τη φυλακή για τους Ευρωπαίους», του αγωνιστή Γεώργιου-Αλέξανδρου Μαγκάκη το οποίο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην Αμερική, στο Atlantic Monthly Review, και ύστερα στους Times της Νέας Υόρκης, στους Times του Λονδίνου και στη γερμανική Zeit. Στα ελληνικά δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1971 από τον ελληνικό αντιστασιακό εκδοτικό οίκο στη Δυτική Γερμανία «Attica-Press Verlag» με πρόλογο του Γιάγκου Πεσμαζόγλου.

Χθες ο Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης, ομότιμος καθηγητής πανεπιστημίου, νομικός, συγγραφέας και πρώην υπουργός, άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 89 ετών στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός». Ως υπουργός Δικαιοσύνης εισηγήθηκε το νέο οικογενειακό δίκαιο, την κατάργηση των βασανιστηρίων καθώς και την κατάργηση της θανατικής ποινής.

Γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στη διάρκεια της κατοχής έλαβε μέρος στην εθνική αντίσταση μέσα από τις γραμμές του ΕΔΕΣ. Το 1953 αναγορεύεται από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου διδάκτωρ του Ποινικού Δικαίου και το 1955 υφηγητής στην Αθήνα. Το διάστημα 1962-1963 διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ της Γερμανίας ως επισκέπτης καθηγητής, ενώ το 1968 εξελέγη παμψηφεί έκτακτος καθηγητής του Ποινικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών. Ομως η δικτατορία δεν ενέκρινε τον διορισμό του και μάλιστα τον Φεβρουάριο του 1969 τον απομακρύνει και από τη θέση του υφηγητή. Οι παραδόσεις του στη Νομική Σχολή κατά τη διάρκεια της δικτατορίας αποτελούσαν ευθείες αντιδικτατορικές εκδηλώσεις, γεγονός που τον οδήγησε τον Ιούλιο του 1969 στη σύλληψη. Για πέντε μήνες μένει σε απομόνωση και υπόκειται σε βασανιστήρια, ενώ τον Απρίλιο του 1970 καταδικάζεται σε κάθειρξη 18 ετών.

Το 1972, ενώ ήταν έγκλειστος στις φυλακές, το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης τον εξέλεξε τακτικό καθηγητή του Ποινικού Δικαίου και της Φιλοσοφίας του Δικαίου. Την ίδια χρονιά αποφυλακίζεται για λόγους υγείας και καταφεύγει στη Χαϊδελβέργη όπου διδάσκει Ποινικό Δίκαιο, χωρίς να σταματά ούτε στιγμή τον αντιδικτατορικό του αγώνα.

Μετά την πτώση της δικτατορίας (1974) επιστρέφει στην Ελλάδα και μετέχει στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, την πρώτη μεταπολιτευτική κυβέρνηση, ως υπουργός Δημοσίων Εργων (24/07/1974-09/10/1974). Παράλληλα αρχίζει ξανά τις παραδόσεις του στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συγκεκριμένα, στην πανηγυρική έναρξη των παραδόσεων ξεκίνησε το λόγο του προς τους φοιτητές με την περίφημη φράση: «Κύριοι, και τώρα συνεχίζουμε από εκεί που μας σταμάτησαν». Η φράση αυτή προκάλεσε ξέφρενο ενθουσιασμό και συγκίνηση, όπου οι ακροατές του όρθιοι επί 15 λεπτά της ώρας τον χειροκροτούσαν, μη μπορώντας και ο ίδιος να κρύψει τη συγκίνησή του.

Την ίδια χρονιά, εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής Β' Αθήνας με το ψηφοδέλτιο της Ενωσης Κέντρου - Νέες Δυνάμεις. Τον Σεπτέμβριο του 1976 συμμετείχε στην ίδρυση της «Σοσιαλιστικής Πρωτοβουλίας», ενώ το 1978, με εισήγησή του η «Σοσιαλιστική Πρωτοβουλία» τερμάτισε τη δράση της και συσπειρώθηκε με τις δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ.

Το 1980, εντάχθηκε στο ΠΑΣΟΚ και το 1981 ανέλαβε διοικητής της Εθνικής Τραπέζης, θέση στην οποία παρέμεινε για ένα χρόνο, έως το 1982 οπότε ανέλαβε υπουργός Δικαιοσύνης. Στις 13 Μαρτίου 1989 απείχε από την ψηφοφορία της πρότασης δυσπιστίας που είχε υποβάλει η Ν.Δ. κατά της κυβέρνησης, με αποτέλεσμα ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Ανδρέας Παπανδρέου και τα μέλη του Εκτελεστικού Γραφείου να εισηγηθούν τη διαγραφή του, η οποία επικυρώθηκε την επομένη ημέρα από το Πειθαρχικό Συμβούλιο.

Στις 5 Οκτωβρίου 1989 επανεντάχθηκε στο ΠΑΣΟΚ, συμμετέχοντας στη σύνθεση του νέου οργάνου που συγκροτήθηκε με τίτλο Πολιτικό Συμβούλιο, για τη δημοκρατική συμπαράταξη εν όψει των εκλογών του Νοεμβρίου. Το 1990, ίδρυσε μαζί με άλλους νομικούς την οργάνωση «Δημοκρατική Ευθύνη Νομικών» για την προστασία των ατομικών ελευθεριών και των δημοκρατικών θεσμών και εξελέγη πρόεδρός της. Στις 24 Σεπτεμβρίου 1990, στο 2ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, εξελέγη μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος.

Στις 5 Απριλίου 1992 εξελέγη βουλευτής στη Β' εκλογική περιφέρεια Αθηνών, καταλαμβάνοντας την έδρα η οποία είχε εκκενωθεί μετά την έκπτωση του Δ. Τσοβόλα από το βουλευτικό αξίωμα. Στις 17 Απριλίου 1994, στο 3ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, επανεξελέγη μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος.

Υπήρξε αντιπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου για τη διεκδίκηση των οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, ενώ το 1996 ανέλαβε πρόεδρος της «Ενωμένης Εθνικής Αντίστασης», που είχε ιδρυθεί το 1974 από όλες τις αντιστασιακές οργανώσεις. Το 1979 εξέδωσε το σύγγραμμα «Διάγραμμα Ποινικού Δικαίου» και το 1997 δημοσίευσε το βιβλίο «Ιχνη του χθες με το βλέμμα στο αύριο». Ηταν παντρεμένος με την Αγγελική Γονατά, κόρη του Στυλιανού Γονατά.

Συλλυπητήρια

«Πέρασε στην ιστορία ένας μεγάλος πολιτικός αλλά και δάσκαλος» τονίζει σε ανακοίνωσή του το υπουργείο Δικαιοσύνης. «Αφήνει ένα δυσαναπλήρωτο κενό τόσο στον πολιτικό όσο και στο νομικό κόσμο της χώρας».

Ο ΣΥΝ σημειώνει πως «χάθηκε ένας αγωνιστής της δημοκρατίας και των ατομικών ελευθεριών. Πανεπιστημιακός με σημαντικό ακαδημαϊκό έργο».

Τη θλίψη του για το θάνατο «του κορυφαίου νομικού, αγωνιστή του αντιδικτατορικού αγώνα και πολιτικού, που έδωσε σημαντικές μάχες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία» εξέφρασε ο προέδρος της Δημοκρατικής Αριστεράς, Φώτης Κουβέλης.

* Τη βαθιά οδύνη του εκφράζει και το Εθνικό Συμβούλιο διεκδίκησης των οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα.*