• Aρχική
• Απόψεις
• ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ
• ΠΟΛΙΤΙΚΗ
• "Το χειμώνα ετούτο άμα τον πηδήσαμε" (ΙΙ)

"Το χειμώνα ετούτο άμα τον πηδήσαμε" (ΙΙ)

 

Καπάκος Σ.

Ημερομηνία δημοσίευσης: 01/01/2013

Του Αλέξανδρου Μπίστη*

Μέρος ΙΙ: Κόμματα και πολιτικό σύστημα

Μέρος ΙΙ: Κόμματα και πολιτικό σύστημα (Μέρος Ι)
Η έλλειψη εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα είναι κραυγαλέα, καθώς μόλις μετά βίας ένας στους δέκα ερωτώμενους δηλώνει ικανοποιημένος από τη λειτουργία του. Τα κόμματα της τριμερούς, μετά τις μεγάλες απώλειες που κατέγραψαν την πρώτη περίοδο της διακυβέρνησης, παίρνουν μικρή ανάσα μετά τη συμφωνία του Eurogroup, καθώς μοιάζει να ανακόπτεται η καθοδική πορεία τους. Παρόλα αυτά η εικόνα της τριμερούς συγκυβέρνησης είναι εξαιρετικά αρνητική σε σχέση με τον χρόνο ζωής της (έξι μήνες), καθώς φαίνεται πως, αν και το Μνημόνιο αποτελεί τον συνεκτικό κρίκο μεταξύ τους, τα δομικά προβλήματά του οδηγούν σε αδιέξοδο.
Η εικόνα των κομμάτων συνολικά είναι κακή (όλα έχουν αρνητικό ισοζύγιο αποδοχής), εξ ου και παραμένουν ιδιαίτερα υψηλά τα ποσοστά της αδιευκρίνιστης και της αντιπολιτικής ψήφου (από 20% έως 35% αθροιστικά), γεγονός που έως ένα σημείο εξηγεί και την απόρριψη, για την ώρα τουλάχιστον, της πρόωρης προσφυγής στις κάλπες. Τρεις στους δέκα (28,4%) ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ (Ιούνιος 2012), δύο στους δέκα των ΑΝ.ΕΛΛ. (20,9%) και της ΔΗΜ.ΑΡ. (17,6%) και ένας στους δέκα της Ν.Δ. (13,1%), του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ (9,4%) και της Χ.Α. (8,6%) δεν δηλώνουν πρόθεση ψήφου αυτή τη στιγμή.

Για τον ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ
Ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ παγιώνει σαφές προβάδισμα (~30%) με 2,6% έως 5% διαφορά από τη δεύτερη ΝΔ, χωρίς όμως να έχει κατορθώσει να πείσει με το πρόγραμμά του πως είναι έτοιμος να κυβερνήσει. Εξ ου και ένας στους δύο ερωτώμενους θεωρεί πως ούτε κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ ούτε της Ν.Δ. είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της χώρας. Θετικοί απέναντι στην πολιτική πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ είναι περίπου τρεις στους δέκα ερωτώμενους.
Το πρόβλημα για τον ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ είναι πως όσοι δεν είναι μαζί του είναι εναντίον του, καθώς ελάχιστοι είναι ουδέτεροι, ενώ η πολιτική πρότασή του θεωρείται ρεαλιστική από μικρότερη κοινωνική βάση από εκείνη που δηλώνει πως σκοπεύει να τον ψηφίσει. Έτσι, ενώ τον αναγνωρίζουν ως το κόμμα που κάνει την καλύτερη αντιπολίτευση (31%), όταν οι απαιτήσεις ανεβαίνουν και πρέπει να κριθεί ως αξιωματική αντιπολίτευση, πείθει λιγότερους από δύο στους δέκα (17%), αποτυγχάνοντας για την ώρα να καθησυχάσει την υπαρκτή (και καλλιεργούμενη) κοινωνική ανασφάλεια σχετικά με τις επιπτώσεις μιας ενδεχόμενης νίκης του.
Κατά συνέπεια η εμπιστοσύνη στον ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ είναι ακόμα χαμηλή και άρα όχι ικανή να συσπειρώσει μεγάλα τμήματα της κοινωνίας στη βάση ενός κοινού κινητοποιητικού και χειραφετητικού οράματος.
Παρόλα αυτά, ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ έχει ένα πολύ ισχυρό συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τη Ν.Δ.: αν και ως προς την ικανότητα διακυβέρνησης συνολικά ισοψηφούν, υπερέχει στους τομείς που οι πολίτες κατατάσσουν στις πρώτες θέσεις των σημαντικότερων προβλημάτων της χώρας (ανεργία, ακρίβεια, κοινωνικό κράτος), σχεδόν ισοβαθμεί με τη Ν.Δ. στα «δύσκολα» (ανάπτυξη, οικονομία), ενώ υστερεί σε τομείς που τοποθετούνται χαμηλότερα στην ιεράρχηση των προβλημάτων (διασφάλιση παραμονής στην Ευρωζώνη, εγκληματικότητα, μεταναστευτικό).
Με βάση το παραπάνω στοιχείο, αλλά και το γεγονός πως υπερέχει ξεκάθαρα στις δυναμικές ηλικίες που αμφισβητούν το μεταπολιτευτικό πολιτικό σκηνικό, ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ έχει τη δυνατότητα, αν κατορθώσει να ισχυροποιήσει τις κοινωνικές συμμαχίες του με εκείνους που τον στήριξαν στις εκλογές (18-54, μισθωτοί, άνεργοι, μορφωμένοι, αστικά κέντρα), να διαμορφώσει μια πολύ ισχυρή και συμπαγή μειοψηφία, η οποία θα ηγεμονεύσει στο ρευστό πολιτικό τοπίο της περιόδου.
Επιπλέον, αν κατορθώσει να πείσει στην πράξη πως αποτελεί κάτι νέο και αξιόπιστο, μπορεί να κινητοποιήσει και ένα τμήμα όσων γυρίζουν την πλάτη στην πολιτική. Για να το πετύχει αυτό θα χρειαστεί να δώσει και να κερδίσει μια σειρά από ιδεολογικές μάχες ενάντια στον πυρήνα του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, ώστε να ουδετεροποιήσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κομμάτι των σημερινών αντιπάλων του και να εμπνεύσει πίστη στο όραμά του για ανατροπή. Είναι χαρακτηριστικό πως σχεδόν τέσσερις στους δέκα ψηφοφόρους του (Ιούνιος 2012) επιθυμούν να διατυπώσει ακόμα πιο ριζοσπαστικές προγραμματικές θέσεις.

Καταλληλότερος πρωθυπουργός, καταλληλότερη κυβέρνηση και παράσταση νίκης
Ο Α. Σαμαράς εξακολουθεί να θεωρείται καταλληλότερος από τον Αλ. Τσίπρα για πρωθυπουργός, καθώς υπερέχει στους τομείς οικονομικής (ΑΣ 23,3% - ΑΤ 21,2%) και εξωτερικής πολιτικής (ΑΣ 29,6% - ΑΤ 23,4%) ενώ ο Αλ. Τσίπρας υπερισχύει στην κοινωνική πολιτική (ΑΤ 27,9% - ΑΣ 20,2%) και τη διαφάνεια (ΑΤ 26,2%, ΑΣ 20,2%).
Αντίστοιχα καταλληλότερη θεωρείται μια κυβέρνηση με πυρήνα τη Ν.Δ. (με τη συμμετοχή του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜ.ΑΡ.) απ’ ό,τι μια κυβέρνηση με πυρήνα τον ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις, αυτό το προβάδισμα αναμένεται να βαίνει μειούμενο μέχρι την ανατροπή του, καθώς ο Αλ. Τσίπρας είναι δημοφιλέστερος από τον Α. Σαμαρά, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ καταγράφει πια ξεκάθαρο προβάδισμα στην παράσταση νίκης.

Εικόνα πολιτικών αρχηγών
Η πρωτοκαθεδρία του Φ. Κουβέλη στη δημοφιλία μεταξύ όλων των πολιτικών αρχηγών απειλείται, καθώς ο Αλ. Τσίπρας ανεβαίνει σταθερά και είναι θέμα χρόνου το να παγιωθεί ως ο δημοφιλέστερος πολιτικός αρχηγός. Ο Α. Σαμαράς είναι μεταξύ τρίτης και τέταρτης θέσης, διαγκωνιζόμενος με τον Π. Καμμένο. Ακολουθούν ο Β. Βενιζέλος, η Α. Παπαρήγα και ο Ν. Μιχαλολιάκος, με μικρές ως επί το πλείστον διαφορές μεταξύ τους.

Εικόνα κομμάτων - εκτίμηση εκλογικής επιρροής
Με δεδομένη την πρωτιά ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ καταγράφει σημαντική συσπείρωση, με απώλειες κυρίως προς την αδιευκρίνιστη ψήφο. Η δεύτερη Ν.Δ. παρουσιάζει αξιοσημείωτη σταθερότητα παρά την κυβερνητική φθορά (απώλειες προς την αδιευκρίνιστη ψήφο, τη Χ.Α. και τον ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ). Ωστόσο υπολείπεται του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ σε θετικές γνώμες, κατά συνέπεια η διαφορά μπορεί να διευρυνθεί.
Η Χ.Α. μοιάζει να καπαρώνει την τρίτη θέση (ποσοστό από 10,5% έως 12,5%), έχοντας μάλιστα ευρύτερη αποδοχή, πέρα από την εκλογική επιρροή της, πράγμα που αφ’ ενός σημαίνει πως έχει περιθώριο περαιτέρω αύξησης του ποσοστού της και αφ’ ετέρου ωθεί τη Ν.Δ. ακόμα δεξιότερα προκειμένου να προσεταιριστεί το κοινό της Άκρας Δεξιάς.
Οι ΑΝ.ΕΛΛ. εμφανίζουν μεγάλες αποκλίσεις (από 6,5% έως 9%), χωρίς να έχει προλάβει να μετρηθεί ο αντίκτυπος της πρόσφατης κρίσης. Γεγονός είναι πάντως πως δεν καταφέρνουν να αποτελέσουν το φίλτρο υποδοχής των ψηφοφόρων της λαϊκής Δεξιάς, οι οποίοι φαίνεται να κατευθύνονται απευθείας προς τη Χ.Α., ενώ ενδεχόμενη κατάρρευσή τους θα οδηγήσει μερίδα της συνεπούς αντιμνημονιακής Δεξιάς και προς τον ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ.
Η ΔΗΜ.ΑΡ. σταθεροποιείται διατηρώντας ένα ήπιο προφίλ «υπευθυνότητας» (ποσοστό από 5,5% ως 6,5%), ενώ το ΠΑΣΟΚ κλυδωνίζεται σοβαρά (ποσοστό από 5% έως 8%), δείχνοντας σημάδια πλήρους αποδόμησης. Το ΚΚΕ, τέλος, φαίνεται σιωπηρά να ανακτά μέρος των απωλειών του (ποσοστό από 5,4% ως 6,5%), χωρίς να καταγράφει κάποια τάση σταθερής ενίσχυσης.
Ενδεικτικό της ρευστότητας του πολιτικού σκηνικού είναι πως σχεδόν οι μισοί ψηφοφόροι υποστηρίζουν το κόμμα τους ελλείψει εναλλακτικής επιλογής, ενώ σχεδόν τέσσερις στους δέκα το υποστηρίζουν με θέρμη. Το ΚΚΕ (67,2%), η Ν.Δ. (47,1%) και η Χ.Α. (45,4%) υποστηρίχθηκαν στις εκλογές από πιστό ακροατήριο, ενώ ΔΗΜ.ΑΡ. (66,1%), ΑΝ.ΕΛΛ. (57,3%) και ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ (55,4%) υποστηρίχθηκαν από πολλούς ψηφοφόρους που δεν ήταν απολύτως πεισμένοι. Παρόλα αυτά, επτά στους δέκα δηλώνουν βέβαιοι για την τωρινή επιλογή τους. Την πιο ισχυρή κομματική ταύτιση φαίνεται να έχουν όσοι δηλώνουν σήμερα ψηφοφόροι της Ν.Δ. (90,2%) και ακολουθούν εκείνοι του ΠΑΣΟΚ (87,5%), της Χ.Α. (84,6%), του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ (83,8%) και του ΚΚΕ (80,6%), ενώ την πιο χαλαρή έχουν όσοι δηλώνουν σήμερα ψηφοφόροι της ΔΗΜ.ΑΡ. (48,9%) και των ΑΝ.ΕΛΛ. (34%).

* Ο Αλέξανδρος Μπίστης είναι πολιτικός επιστήμονας, μέλος της Επιτροπής Πολιτικού Σχεδιασμού - Κ.Ε. ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ