Λαϊκιστές προ των πυλών

Tuesday, 13 November 2012 18:08

Είναι η κρίση της Ευρώπης παρελθόν; Επενδυτές, αναλυτές, ακόμα και αξιωματούχοι αρχίζουν να υπονοούν ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί σύντομα. Το ευρώ έχει ενισχυθεί σχεδόν κατά 10% έναντι του δολαρίου από τότε που ο Μάριο Ντράγκι πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, υποσχέθηκε στις 26 Ιουλίου να κάνει «ό, τι χρειάζεται» για να κρατήσει το νόμισμα ενωμένο.

Ομοίως ο VIX Euro, ένας σημαντικός δείκτης των προσδοκιών της μεταβλητότητας του ευρώ, έχει μειωθεί σημαντικά. Το κόστος αγοράς ασφάλειας κατά των διακυμάνσεων της συναλλαγματικής ισοτιμίας ευρώ / δολαρίου υποχώρησε τον περασμένο μήνα στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων σχεδόν πέντε χρόνων. Το κόστος δανεισμού για τις ισπανικές και ιταλικές κυβερνήσεις έχει ομοίως μειωθεί δραματικά.

Μια κοινή βάση στηρίζει αυτή την αλλαγή στις συνθήκες της αγοράς. Οι ευρωπαίοι ηγέτες έχουν θέσει σε εφαρμογή μηχανισμούς για να υποστηρίξουν την Ιταλία και  την Ισπανία. Από τον Οκτώβριο, η ήπειρος έχει ένα επιχειρησιακό Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας για την αγορά νέων ιταλικών και ισπανικών κρατικών ομολόγων, εάν οι επενδυτές αποφασίσουν να απέχουν.

Παράλληλα, η ΕΚΤ ανακοίνωσε το πρόγραμμα «ολοκληρωτικών χρηματικών συναλλαγών» (OMT) για να αγοράσει ομόλογα που ήδη διαπραγματεύονται στη δευτερογενή αγορά. Στην τελευταία σύνοδο κορυφής, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης επανέλαβαν τη δέσμευσή τους να ολοκληρώσουν το σχεδιασμό ενός ενιαίου εποπτικού μηχανισμού από την 1 του Ιανουαρίου 2013, για να τον ενεργοποιήσουν από το τέλος του επόμενου έτους.

Αυτά τα βήματα, όπως υποστηρίζουν, έχουν απομακρύνει τον κίνδυνο χρεωκοπιών και 

μιας τραπεζικής κρίσης. Με τον ESM και την ΕΚΤ να έχουν πρακτικά θέσει φραγμό στα επιτόκια των κρατικών ομολόγων, οι χώρες θα έχουν όσο χρόνο χρειάζονται - και θα χρειαστεί αρκετός - για να μειωθεί η επιβάρυνση του χρέους τους σε διαχειρίσιμα επίπεδα. Και, με μια ενιαία εποπτική αρχή, ο ESM θα επιτρέπεται να εισφέρει κεφάλαια απευθείας σε προβληματικές τράπεζες. Η νέα ένωση τραπεζών μπορεί στη συνέχεια να επεκταθεί για να συμπεριλάβει ένα κοινό ταμείο εκκαθάρισης για να καταστεί δυνατή η ομαλή διάλυση των αφερέγγυων ιδρυμάτων.

Για να λέμε την αλήθεια, υπάρχουν κάποια κενά σε αυτή την ιστορία. Ο ESM έχει περιορισμένη δύναμη πυρός, και, μαζί με την ΕΚΤ, θα αγοράσουν μόνο τα ομόλογα των κυβερνήσεων που υποβάλουν επίσημα αίτημα, κάτι που πολλοί πολιτικοί είναι απρόθυμοι να κάνουν. Το τέλος του 2013, η προθεσμία για την εφαρμογή της τραπεζικής ένωσης, είναι πολύ μακριά. Ακόμη και αν υπάρχει συμφωνία για ένα κοινό ταμείο εκκαθάρισης - η οποία δεν είναι σαφής - δεν υπάρχει συμφωνία σχετικά με το πώς θα πληρωθεί αυτό.

Παρ 'όλα αυτά, οι αγορές το θεωρούν προφανώς όλο αυτό ένα παρήγορο παραμύθι - πόσο μάλλον τώρα που οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν πεισθεί ότι η Ελλάδα δεν θα βγει από την ευρωζώνη. Οι πολιτικοί αναγνωρίζουν ότι κόβοντας την υποστήριξη της ΕΕ και αναγκάζοντας την ΕΚΤ να σταματήσει την παροχή πιστώσεων προς την Τράπεζα της Ελλάδας θα οδηγούσε σε μια ευρωπαϊκή Lehman Brothers. Οι συνέπειες μπορεί να είναι καταστροφικές, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για την Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ιταλία, και ποιος ξέρει για ποιον άλλο.

Έχει λοιπόν περάσει η κρίση; Σε δηλώσεις τους από τη σύνοδο κορυφής και τις υποσχέσεις για ριζικές μεταρρυθμίσεις από την ΕΕ, οι επενδυτές δε βλέπουν τον πραγματικό κίνδυνο: την κατάρρευση της δημόσιας στήριξης, ή τουλάχιστον δημόσιας συναίνεσης για τις πολιτικές λιτότητας που απαιτούνται για να μειωθεί ένα βαρύ δημόσιο χρέος - και για τις κυβερνήσεις που επιδιώκουν αυτές τις πολιτικές. Μαζικές διαμαρτυρίες κατά της λιτότητας είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι. Μια άλλη είναι η αυξανόμενη λαϊκή υποστήριξη νεοναζιστικών κινημάτων όπως η Χρυσή Αυγή, τώρα πια το τρίτο μεγαλύτερο πολιτικό κόμμα στην Ελλάδα.

Η άνοδος στην εξουσία μιας απορριπτικής ευρωπαϊκής κυβέρνησης - δηλαδή, μια που θα απορρίπτει μονομερώς το πολιτικό status quo - θα φέρει αμέσως την κρίση σε αδιέξοδο. Μια τέτοια ελληνική κυβέρνηση, που με συνοπτικές διαδικασίες θα απορρίψει τους όρους που έθεσε η ΕΕ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα αποκοπεί αμέσως από την ΕΚΤ και θα αναγκαστεί να βγεί από το ευρώ. Η ισπανική κυβέρνηση, που θα έκανε το ίδιο θα έχανε κάθε προοπτική στήριξης από το OMT πρόγραμμα της ΕΚΤ, και οι αγορές γρήγορα θα αναλάμβαναν δράση.

Ορισμένοι θα βιαστούν να πουν ότι οι τρομερές προειδοποιήσεις περί πολιτικής αντίδρασης είναι αβάσιμες. Μέχρι στιγμής, καμία χώρα δεν έχει ψηφίσει μια τέτοια κυβέρνηση στην εξουσία. Ακόμη και στην Ελλάδα, όπου οι συνθήκες είναι οι χειρότερες, η Χρυσή Αυγή εξακολουθεί να είναι ένα κόμμα χαμηλής απήχησης. Η απάντηση σε αυτούς τους κριτικούς είναι, ότι δυστυχώς, «περιμένουμε». Αξίζει να σημειωθεί ότι πέρασαν σχεδόν τέσσερα χρόνια από την έναρξη της Μεγάλης Ύφεσης στη Γερμανία για να ανέβουν οι Ναζί στην εξουσία.

Η Ευρώπη χρειάζεται μια στρατηγική ανάπτυξης. Χρειάζεται πολιτικές που κρατούν την υπόσχεση της μείωσης της ανεργίας και στρέφονται προς καλύτερες μέρες. Η συνεχιζόμενη έλλειψη τέτοιων πολιτικών είναι η σοβαρότερη απειλή για το ευρώ. Εάν δεν γίνουν αλλαγές, οι αγορές θα ξυπνήσουν αργά η γρήγορα - ίσως με ένα τράνταγμα.