Το αλάτι και η υγεία μας | Εκτύπωση | 16/09/2012 | Της Ελένης Ανδρέου

Όσο λιγότερο νάτριο τρώμε, τόσο λιγότερο το επιζητούμε… - Η σχέση του με την ψηλή αρτηριακή πίεση και γιατί το νάτριο είναι απαραίτητο για βασικές λειτουργίες του οργανισμού μας

ΤΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ του αλατιού μπορεί να μην είναι κατάλληλα ή υγιεινά για όλους

Μέχρι τα τελευταία 200 χρόνια το αλάτι εχρησιμοποιείτο εκτεταμένα στη συντήρηση των τροφίμων όπως κρέας, ψάρι, λαχανικά, ακόμα και φρούτα και τυριά. Ιδιαίτερα στη Μεσόγειο οι μάγειροι χρησιμοποιούσαν μπαχαρικά και καρυκεύματα για να καλύψουν τις δυνατές και αλμυρές γεύσεις. Τα έθνη που έλεγχαν την αγορά του αλατιού, έλεγχαν επίσης τη διοχέτευση και συντήρηση των τροφίμων - ιδιαίτερα σε καιρούς αποθήκευσής τους.
Ακόμα οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το αλάτι για λεφτά. Αρχικά οι Ρωμαίοι στρατιώτες πληρώνονταν με μια χούφτα αλάτι καθημερινά, που αργότερα αντικαταστάθηκε με λεφτά για να αγοράσουν το δικό τους αλάτι το οποίο ονόμαζαν «salarium argentum» (τα λεφτά για το αλάτι). Η αγγλική λέξη «salary» (μισθός) έχει τη βάση της σε αυτόν τον λατινικό ορισμό. Το αλάτι επίσης εχρησιμοποιείτο και συμβολικά.

Για παράδειγμα, για τους αρχαίους Ρωμαίους το αλάτι δινόταν στα βρέφη σαν δώρο γιατί συμβόλιζε σοφία. Στην Ευρώπη, για τη δίωξη του κακού από κάποιον, έριχναν λίγο αλάτι τρεις φορές πάνω από τον αριστερό ώμο του ατόμου. Σήμερα το αλάτι χρησιμοποιείται περισσότερο στη βιομηχανία, παρά στην προσφορά τροφίμων. Στα παλιά χρόνια ο συσχετισμός του αλατιού με την ψηλή αρτηριακή πίεση ήταν ανύπαρκτος. Σήμερα, όμως, αναγνωρίζουμε τον σύνδεσμο του νατρίου που περιέχεται στο αλάτι και την ψηλή πίεση ανάμεσα σε ορισμένα ευαίσθητα άτομα.

Αναγκαίο για την υγεία μας

Πολλές φορές χρησιμοποιούνται αλληλένδετα, όμως δεν είναι το ίδιο. Το επιτραπέζιο αλάτι είναι το χλωριούχο νάτριο (Να Cl), που αποτελείται από 40% νάτριο και 60% χλώριο. Παρόλο που οι πλείστοι από εμάς γνωρίζουν τη σχέση του νατρίου με την ψηλή πίεση, λίγοι ξέρουν γιατί το νάτριο είναι αναγκαίο για την υγεία μας.

Μερικές από τις βασικές λειτουργίες του οργανισμού εξαρτώνται από το νάτριο, όπως: Διατήρηση/ισορροπία υγρών στο σώμα - ελέγχοντας την κίνηση των υγρών μέσα και έξω από τα κύτταρα, ρυθμίζοντας την αρτηριακή πίεση, μεταφέροντας τις ωθήσεις των νεύρων (nevre impulses), και βοηθώντας τη χαλάρωση ορισμένων μυών (μυς της καρδιάς).

Το νάτριο μαζί με το χλώριο και κάλλιο ονομάζονται ηλεκτρολύτες και ονομάζονται έτσι γιατί μεταφέρουν ηλεκτρικά μηνύματα στο σώμα. Μια από τις κύριες λειτουργίες τους στον οργανισμό είναι η ισορροπία των υγρών, κατά την οποία οι ηλεκτρολύτες μεταφέρουν θρεπτικές ουσίες στα κύτταρα και αποβάλλουν τις άχρηστες ουσίες.

Ισορροπία

Τα νεφρά είναι τα όργανα του σώματος που διατηρούν την ισορροπία του νατρίου στον οργανισμό. Για τα υγιή άτομα, ακόμα και σε περίπτωση κατάχρησης νατρίου, αυτό δεν αποθηκεύεται στον οργανισμό, αλλά αποβάλλεται διαμέσου των ούρων και λιγότερο διαμέσου της αναπνοής (perspiration). Για παράδειγμα, όταν ο οργανισμός παίρνει περισσότερο νάτριο απ’ ό,τι χρειάζεται, υπάρχει συχνουρία για να ξεφορτωθεί ο οργανισμός τα επιπλέον και κατ’ επέκταση υπάρχει υπερβολική δίψα για τα υγρά που χάθηκαν.

Σε περίπτωση, όμως, που τα νεφρά δεν λειτουργούν κανονικά, τότε το νάτριο δεν αποβάλλεται και παρατηρείται φούσκωμα στο πρόσωπο και στα πόδια (οίδημα). Αντίθετα, δύσκολα μπορεί να υπάρξει έλλειψη νατρίου στον οργανισμό. Εκτός και αν υπάρχουν παρατεταμένες διάρροιες, εμετοί, συγκεκριμένο πρόβλημα νεφρών ή ανεξέλεγκτη εφίδρωση που μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα του νατρίου στον οργανισμό, το ιχνοστοιχείο αυτό διατηρείται στα κανονικά του επίπεδα.

Ψηλή πίεση

Η ψηλή πίεση ή υπέρταση θεωρείται κυρίως παράγοντας κινδύνου για καρδιοπάθειες, εγκεφαλικά και νεφροπάθειες. Ο κίνδυνος για υπέρταση μπορεί να οφείλεται: Σε οικογενειακό ιστορικό με υπέρταση, παχυσαρκία, έλλειψη άσκησης, κατανάλωση αλκοόλ, κάπνισμα, και ευαισθησία στο νάτριο.

Από έρευνες που έγιναν, μόνο 30% του πληθυσμού (Αμερική) μπορεί να είναι ευαίσθητα στο νάτριο και να τους προκαλείται υπέρταση. Σε αυτές τις περιπτώσεις η μείωση του αλατιού στο φαγητό μπορεί να επιτύχει και μείωση της αρτηριακής πίεσης. Όμως, δεν υπάρχει τρόπος να αποδειχθεί ότι το άτομο είναι ευαίσθητο στο νάτριο και ως εκ τούτου να προκαλείται σ΄αυτό υπέρταση.

Δύο πιθανοί παράγοντες είναι το οικογενειακό ιστορικό και η ηλικία (γηρατειά).

Επίσης, άλλες έρευνες διατροφής έδειξαν ότι μειωμένες ποσότητες στη διατροφή από κάλιο, ασβέστιο, μαγνήσιο μπορεί να συσχετίζονται με ψηλή αρτηριακή πίεση.

*Πηγές Καλίου: Φρούτα και λαχανικά (χυμός ντομάτας, πορτοκάλι, μπανάνα, παστά δαμάσκηνα, βερίκοκα, μπρόκολι, πεπόνι, γλυκοκόλοκο, σπανάκι, μανιταράκια).
*Πηγές Ασβεστίου: Γάλα, τυρί, γαλακτοκομικά προϊόντα, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, παστά φρούτα.
*Πηγές Μαγνησίου: Ξηροί καρποί, σόγια, φασόλια, μπιζέλι, ολοσίταρα προϊόντα, βρώμη.

Πόση ποσότητα είναι αρκετή

ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΗ και ικανοποιητική ποσότητα είναι 500mg νατρίου τη μέρα. Δηλαδή, 1/4 κουταλάκι αλάτι τη μέρα. Αυτή είναι η ποσότητα που χρειάζεται ο οργανισμός για να λειτουργεί κανονικά. Δεν υπάρχουν Ημερήσιες Ποσότητες (RDA - Recommended Daily Allowances) για αλάτι. Αλλά, η ποσότητα των 2400mg Νατρίου (1 1/5 κουταλάκι την ημέρα αλάτι) ή λιγότερο είναι η ποσότητα που ενδείκνυται για τους υπολογισμούς % Daily Value για υγιή άτομα. Ο Αμερικανικός Σύνδεσμος Καρδιοπαθών συνιστά 3000mg νατρίου (1 ½ κουταλάκι αλατιού) ή λιγότερο την ημέρα.

*Αλμυράδα, γεύση που μαθαίνεται: Μαθαίνουμε να τρώμε αλμυρά φαγητά από την παιδική ηλικία. Έτσι, όσο λιγότερο νάτριο/αλάτι τρώμε, τόσο λιγότερο το επιζητούμε (για κάποιο χρονικό διάστημα). Τα υποκατάστατα του αλατιού μπορεί να μην είναι κατάλληλα ή υγιεινά για όλους. Τα καλύτερα υποκατάστατα είναι συνδυασμός βοτάνων και μπαχαρικών.

ΕΛΕΝΗ ΑΝΔΡΕΟΥ
Κλινική Διαιτολόγος