Η «Δράση» συγκροτήθηκε προκειμένου να παράσχει δημιουργική διέξοδο στο σημερινό απίστευτο πολιτικό τέλμα.

Το θέμα είναι τώρα τι λες...

Αναρτήθηκε 11/05/2009
Η «Δράση» συγκροτήθηκε προκειμένου να παράσχει δημιουργική διέξοδο στο σημερινό απίστευτο πολιτικό τέλμα. Το έργο της, όπως και το έργο κάθε καινούριας, αδογμάτιστης και ειλικρινούς κίνησης, είναι ηράκλειο. Όχι μόνο γιατί τα ποικίλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας σήμερα, είναι πελώρια, αλλά και γιατί έχει καταρρεύσει η γλώσσα η οποία θα τα ανέλυε. Η χρεοκοπία του πολιτικού συστήματος που βλέπουμε κάθε μέρα να διαδραματίζεται μπροστά στα μάτια μας, συμπαρασύρει και τις έννοιες με τις οποίες θα μπορούσαμε να περιγράψουμε τα προβλήματα και να σκιαγραφήσουμε την επίλυσή τους.

Πως θα μιλήσει κανείς σήμερα για «αλλαγή» όταν έχει προηγηθεί η λαϊκιστική λαίλαπα της δεκαετίας του ’80; Πως θα ψελλίσει κανείς τη λέξη «εκσυγχρονισμός» την επαύριον του σκανδάλου διαφθοράς της Ζίμενς; Πως θα εμπνεύσει κανείς με το «μεταρρυθμιστικό» λόγο του, όταν έχουν προηγηθεί ένας δυσθεώρητος πελατειακός κρατισμός και απίστευτα σκάνδαλα καταλήστευσης της δημόσιας περιουσίας; Και ποιος θα μιλήσει για την ανάγκη του ήθους στην πολιτική, όταν υπουργοί συστήνουν κτηματομεσιτικές εταιρίες, χτίζουν αυθαίρετα, και επιχειρηματίες λαδώνουν πολιτικούς για να πάρουν κρατικές δουλειές; Η χρεοκοπία της χώρας μας δεν είναι μόνο οικονομική, ούτε καν απλώς η χρεοκοπία ενός ανίκανου και διεφθαρμένου κράτους, αλλά χρεοκοπία εννοιών και αξιών.

Πως ανασυγκροτείται η υποκριτική πολιτική γλώσσα; Πως εμπεδώνονται οι χαμένες αξίες; Πως θα βγούμε από το τέλμα;

Δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές, οι μεσσιανικοί ηγέτες τελείωσαν, και τα «επικοινωνιακά» κόλπα δεν αρκούν. Τριανταπέντε χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση, πρέπει να αναγνωρίσουμε, με εντιμότητα ότι, παρά τα όποια επιτεύγματά μας, το πανηγύρι της δανεικής ευμάρειας, του πελατειακού κράτους, των πολιτικών φεουδαρχών, του κρατικιστικού πατερναλισμού, της θεσμικής ανεπάρκειας, τελείωσε – για την ακρίβεια χρεοκόπησε. Το θέμα είναι ΤΩΡΑ τι λέμε. ΠΩΣ θα πορευτούμε από δω και πέρα. Αν θα βρούμε το κουράγιο να αλλάξουμε πλεύση.

Ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε. Ακόμα κι αν δεν ξέραμε, μας το υποδεικνύουν όλοι σχεδόν οι διεθνείς οργανισμοί. Το υπαγορεύει άλλωστε, σε πολλές περιπτώσεις, και η κοινή λογική. Θέλουμε η Ελλάδα να γίνει μια σύγχρονη Ευρωπαϊκή χώρα, με ανταγωνιστική οικονομία, αποτελεσματικό κράτος δικαίου, στιβαρό κοινωνικό κράτος, και ζωντανή κοινωνία πολιτών. Σήμερα, η Ελλάδα είναι μόνο εν μέρει σύγχρονη χώρα. Οι αγορές της είναι στρεβλωμένες, το κράτος δικαίου ακυρώνεται συχνά, το κοινωνικό κράτος είναι καχεκτικό και αναποτελεσματικό, η κοινωνία πολιτών στα σπάργανα. Για την ακρίβεια, έχουμε μια πρόσοψη σύγχρονης χώρας, αλλά ο πυρήνας της νοοτροπίας μας και της θεσμικής λειτουργίας την οποία διαποτίζει, απέχει από το να αντιστοιχεί σε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή δημοκρατία. Αυτή είναι και η ειδοποιός διαφορά της τρέχουσας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης με την κρίση που εμείς αντιμετωπίζουμε.

Η δική μας η κρίση είναι η βαθιά κρίση του πολιτικού συστήματος – από εκεί προκύπτουν τα μείζονα προβλήματά μας. Μπορεί άλλες χώρες να συζητούν για το νέο ρόλο του κράτους, ιδιαίτερα σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, τρομοκρατικών απειλών, περιβαλλοντικών κινδύνων, και κινδύνων υγείας παγκοσμίων διαστάσεων· εμείς συζητούμε το πρωτόγονο (για σύγχρονη χώρα) θέμα αν οι πολιτικοί πρέπει να χρησιμοποιούν το κράτος σα λάφυρο. Μπορεί άλλες χώρες να αναζητούν τρόπους να κάνουν τα πανεπιστήμιά τους καλύτερα· εμείς αναζητούμε τρόπους να τα κρατήσουμε ανοιχτά. Μπορεί άλλες χώρες να προβληματίζονται πώς να αντιμετωπίσουν την εγκληματικότητα· εμείς συζητούμε πώς να εμπεδώσουμε ένα αμιγώς επαγγελματικό (δηλαδή μη κομματικό) ήθος στην Αστυνομία μας. Τα προβλήματά μας είναι αυτόχθονα – προέρχονται από την εγχώρια πολιτική παθολογία.

Τι πρέπει να γίνει; Ο Ελληνικός Γόρδιος Δεσμός είναι το κράτος στην ευρύτερή του εκδοχή: η πελατειακή του λειτουργία, η κομματοκρατική του διάβρωση, η ανικανότητά του να διαχειριστεί τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Αυτό το απαράδεκτο για σύγχρονη χώρα κράτος επηρεάζει με τη λειτουργία του τους θεσμούς – τους διαποτίζει με τη νοοτροπία του, τροφοδοτεί αμυντικές-συντεχνιακές συμπεριφορές, επιβαρύνει τους οικονομικούς ‘παίκτες’, αδυνατίζει την κοινωνική εμπιστοσύνη. Ο Ελληνικός Γόρδιος Δεσμός δημιουργήθηκε συν τω χρόνω από αλλεπάλληλους κύκλους διαπλοκής του πολιτικού συστήματος με τη δημόσια διοίκηση και τους θεσμούς γενικότερα (συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών), οι οποίοι διαμόρφωσαν έναν πνιγηρό φαύλο κύκλο.

Κύριο στοιχείο των προβλημάτων με δομή φαύλου κύκλου είναι ότι όσο προσπαθεί κανείς να τα αντιμετωπίσει, τόσο τα παροξύνει. Τα παραδείγματα αφθονούν. Για να αντιμετωπισθεί η ενδημική διαφθορά στο κράτος, καθιερώνονται νέοι μηχανισμοί ελέγχου, οι οποίοι με τη σειρά τους, προκειμένου να παρακαμφθούν, καθίστανται νέες εστίες διαφθοράς. Προκειμένου να αναχαιτισθεί η πρωτοφανής για ευρωπαϊκή χώρα φοροδιαφυγή, καθιερώνονται μηχανισμοί περαίωσης, οι οποίοι, με τη σειρά τους, δίνουν το μήνυμα στην κοινωνία ότι είναι επωφελές να μην πληρώνεις τους φόρους σου, εντείνοντας έτσι τη φοροδιαφυγή. Ο νόμος για την προστασία του πανεπιστημιακού ασύλου δεν εφαρμόζεται, προκειμένου να αποφευχθούν πιθανά επεισόδια βίας στα πανεπιστήμια, ενθαρρύνοντας έτσι τους παραβάτες να συνεχίσουν ατιμώρητα τις παράνομες πρακτικές τους. Και ούτω καθ’ εξής.

Πως μπορεί να λυθεί ο Ελληνικός Γόρδιος Δεσμός; Πως μπορεί να σπάσει ο φαύλος κύκλος; Σίγουρα όχι με «μεταρρυθμιστικά προγράμματα» σαν κι αυτά που εκπονεί το Υπουργείο Εσωτερικών, ούτε με κενόλογες ρητορείες σαν κι αυτές στις οποίες επιδίδονται οι αρχηγοί των δύο μεγάλων κομμάτων, ούτε φυσικά με την υιοθέτηση συντεχνιακών συνδικαλιστικών αιτημάτων που άκριτα υιοθετούν τα κόμματα της αναχρονιστικής Αριστεράς. Ο φαύλος κύκλος μπορεί να σπάσει με συγκεκριμένες παραδειγματικές πράξεις υψηλού συμβολισμού. Τέτοιες πράξεις σηματοδοτούν το αυθεντικά καινούριο και θέτουν ένα νέο πλαίσιο μέσα από το οποίο θα κληθεί η κοινωνία να ερμηνεύσει μεταγενέστερες τεχνικές αλλαγές.

Ποιες θα μπορούσε να είναι οι παραδειγματικές πράξεις υψηλού συμβολισμού; Οι πρώτες πράξεις μιας πραγματικά μεταρρυθμιστικής κυβέρνησης, την επομένη της ημέρας σχηματισμού κυβέρνησης, πρέπει να είναι οι εξής:

Ο διορισμός Γραμματέα Υπουργικού Συμβουλίου από ανώτατο στέλεχος της δημόσιας διοίκησης
Η καθιέρωση μέσα σε 3 μήνες από την ανάληψη κυβερνητικών καθηκόντων γενικών γραμματέων υπουργείων και μόνιμων υφυπουργών (όπου προβλέπεται από το Σύνταγμα) από ανώτατα στελέχη της διοίκησης. Καταργούνται όλες οι θέσεις ειδικών γραμματέων
Η καθιέρωση μέσα σε 3 μήνες Ανεξάρτητης Επιτροπής για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς, στην οποία θα υπαχθούν όλες οι συναφείς επιμέρους υπηρεσίες και φορείς
Η θέσπιση της Ανεξάρτητης Επιτροπής Παραπόνων Κατά της Αστυνομίας, στο πρότυπο της Βρετανικής IPCC
Δημιουργία πραγματικά ανεξάρτητου Αρχηγείου της Αστυνομίας, το οποίο θα λογοδοτεί στον Υπουργό Εσωτερικών
Υπαγωγή όλων όσων εργάζονται με σύμβαση εργασίας στη Δημόσιο στο ΑΣΕΠ. Κανείς συμβασιούχος δεν δικαιούνται μορίων μετά το πέρας της σύμβασής του
Η πλήρης στελέχωση και επαρκής οικονομική υποστήριξη όλων των Ανεξάρτητων Αρχών. Αναθεώρηση του σχετικού νομικού πλαισίου ώστε οι αποφάσεις των Αρχών να είναι δεσμευτικές.
Πλήρης εφαρμογή του πόθεν έσχες για τους βουλευτές. Κατάργηση της βουλευτικής ασυλίας. Αλλαγή του νόμου (και αργότερα του Συντάγματος) περί ευθύνης υπουργών. Ισότητα όλων ενώπιον του νόμου: οι πολιτικοί να αντιμετωπίζουν το φυσικό τους δικαστή, όπως όλοι οι πολίτες.
Αλλαγή του τρόπου επιλογής της ανώτατης ηγεσίας της Δικαιοσύνης, έτσι ώστε αυτή να μην είναι πολιτικά εξαρτημένη. Πιο συγκεκριμένα, η εκάστοτε κυβέρνηση θα επιλέγει έναν μεταξύ των τριών δικαστών που προτείνει η Ολομέλεια των Ανωτάτων Δικαστηρίων. Επαναφορά του πλήρους αυτοδιοίκητου της Δικαιοσύνης. Αλλαγή του μέχρι τώρα τρόπου πρόσβασης του πολίτη στη Δικαιοσύνη, και οργανωτικές αλλαγές στην οργάνωση και χρηματοδότηση της Δικαιοσύνης, προκειμένου να μειωθεί ο φόρτος δικαστικής ύλης (π.χ. καθιέρωση εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, καταβολή δικαστικών εξόδων, κλπ).
Δημιουργία και κατάλληλη στελέχωση και χρηματοδότηση Ανεξάρτητης Αρχής για την Προστασία του Περιβάλλοντος
Άμεση καθιέρωση της αξιολόγησης στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και σύνδεσή της με τη σταδιοδρομική εξέλιξη των εκπαιδευτικών. Αλλαγή του τρόπου επιλογής του Διευθυντή σχολικών μονάδων και ενίσχυση της βασισμένης σε στόχους και κανόνες εξουσίας του. Συστηματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Ανάδειξη του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας, με την προσθήκη Μονάδας Άριστων Πρακτικών στην Εκπαίδευση και δημιουργίας Κέντρου Εκπαιδευτικής Διοίκησης, το οποίο θα διεκπεραιώνει την αξιολόγηση και θα επιμορφώνει τους Διευθυντές σχολικών μονάδων.
Πραγματική αξιοποίηση των αποφοίτων της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης. Η ΕΣΔΔ θα πρέπει να γίνει μοχλός για την εισαγωγή σύγχρονων διοικητικών πρακτικών στη διοίκηση
Αξιοκρατική επιλογή των διοικήσεων ΔΕΚΟ και διοικητών νοσοκομείων με βάση τις προτάσεις σωματείων της κοινωνίας των πολιτών, όπως η ΑΞΙΟΤΗΣ. Εφαρμογή σύγχρονων μηχανισμών διοίκησης σε όλους τους κρατικούς οργανισμούς.
Δημιουργία Μονάδας Στρατηγικής Ανάλυσης, άμεσα αναφερόμενη στο Γραφείο του Πρωθυπουργού, η οποία θα ενισχύσει την παραγωγή στρατηγικής σκέψης σε κυβερνητικό επίπεδο και την παρακολούθηση του κυβερνητικού έργου.
Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε, αλλά το θέμα δεν είναι να δημοσιοποιήσουμε μια ατέλειωτη λίστα μεταρρυθμιστικών μέτρων, αλλά να δώσουμε το στίγμα των αλλαγών που θεωρούμε απαραίτητες και άμεσα υλοποιήσιμες. Η κύρια κατεύθυνση των αλλαγών που προτείνουμε είναι απλή: απο-πολιτικοποίηση της δημόσια διοίκησης, περιορισμός του περιθωρίου επεμβάσεων από τους πολιτικούς στους θεσμούς, ποικιλότροπη ενίσχυση των Ανεξάρτητων Αρχών, εισαγωγή σύγχρονων διοικητικών πρακτικών σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης. Οι περισσότερες από τις παραπάνω αλλαγές δεν κοστίζουν ούτε ένα ευρώ· διαθέτουν όμως πολλαπλασιαστική συμβολική ισχύ, στο μέτρο που συνιστούν ρήξη με το υφιστάμενο καθεστώς κομματικής εξάρτησης της δημόσιας διοίκησης από το εκάστοτε κυβερνών κόμμα.

Φυσικά και το καλύτερο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων δεν θα πραγματοποιηθεί, αν δεν υπάρχει η απαραίτητη πολιτική βούληση. Η βούληση, όμως, είναι σαν την εντιμότητα: δεν περιγράφεται, ούτε νομοθετείται, αλλά εκδηλώνεται στην πράξη. Αυτό που απαιτείται σήμερα δεν είναι μια ακόμα στροφή προς τη μεταρρυθμισιολαγνεία (έχουμε χορτάσει από παχιά λόγια) αλλά από συγκεκριμένες δεσμεύσεις υψηλού συμβολισμού, οι οποίες θα αποσκοπούν να σπάσουν το φαύλο κύκλο που περιγράψαμε. Το μείζον πρόβλημα της χώρας είναι ο αυτοπεριορισμός ενός εν πολλοίς αναποτελεσματικού και δυστυχώς φαύλου πολιτικού συστήματος. Ο αυτοπεριορισμός επιτυγχάνεται όταν οι κατέχοντες την εξουσία πάψουν να συμπεριφέρονται ως να ήταν το κράτος λάφυρο, όταν σέβονται την αυτονομία των κοινωνικών θεσμών, κι όταν έχουν ως γνώμονα αποφάσεων την προστασία του δημοσίου συμφέροντος. Όλα πηγάζουν από αυτό το τρίπτυχο: πολιτική ουδετερότητα της κρατικής μηχανής, σεβασμός στους θεσμούς, προστασία του δημοσίου συμφέροντος.

Τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας μπορούν να είναι η Παιδεία, ο Πολιτισμός, το Περιβάλλον. Αυτά, αν συναρθρωθούν κατάλληλα, μπορούν να δημιουργήσουν υπηρεσίες και προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, με διεθνή ανταγωνιστική εμβέλεια. Η οικονομία της γνώσης λ.χ. απαιτεί εξαιρετικής ποιότητας εκπαίδευση, έμφαση στην έρευνα (δημόσια και ιδιωτική), υψηλή χρήση νέας τεχνολογίας από τον πληθυσμό, εξαιρετικές υποδομές τηλεπικοινωνίας, και βιομηχανίες εντάσεως γνώσης βασισμένες στην επιδίωξη της καινοτομίας. Αν τα κομμάτια αυτά συνταιριάξουν, τότε η χώρα δημιουργεί έναν ενάρετο κύκλο βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, επαρκών κρατικών εσόδων, και υψηλών απολαβών για τους εργαζόμενους, ο οποίος εμπλέκει κρατικές υποδομές, δημόσιους θεσμούς, και ιδιωτική καινοτομικότητα.

Για να δημιουργήσουμε όμως την πολυσυζητημένη οικονομία της γνώσης, για να αντιμετωπίσουμε τα τεράστια οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, για να προωθήσουμε την πράσινη ανάπτυξη, χρειαζόμαστε ένα αξιόπιστο κράτος και αξιέμπιστους δημόσιους θεσμούς. Η αξιοπιστία και η εμπιστοσύνη κερδίζονται από αυτόν που αναλαμβάνει δεσμεύσεις, πείθει την πλειοψηφία για την αναγκαιότητά τους, και, όταν βρεθεί στην εξουσία, τις τηρεί εμπράκτως. Μόνο τότε, μπορούμε να περάσουμε από τον φαύλο στον ενάρετο κύκλο.

Οραματιζόμαστε την Ελλάδα των ανοιχτών οριζόντων και των υψηλών προσδοκιών, η οποία θα αξιοποιεί το βασικότερο ατού της: το ανθρώπινο ταλέντο. Γνωρίζουμε σήμερα ότι το ανθρώπινο ταλέντο ανθίζει σε συνθήκες ανοιχτής κοινωνίας, δημόσιων θεσμών που εμπνέουν εμπιστοσύνη, άμιλλας και ανταγωνισμού, ορθολογισμού, δεκτικότητας στην καινοτομία, και σχετικής προβλεψιμότητας και ασφάλειας. Δεν είναι εύκολη η δημιουργία τέτοιων συνθηκών· οι κοινωνίες είναι βαθιά ιστορικές οντότητες, οι οποίες δεν προσαρμόζονται σε συνθήκες εργαστηρίου. Παρόλα αυτά, οι κοινωνίες αλλάζουν, ιδιαίτερα όταν οι πολίτες συνειδητοποιούν τα αδιέξοδά τους.

Τίποτα δεν είναι πιο ισχυρό από την ενσυνείδητη ανθρώπινη βούληση, από την προσπάθεια του δημιουργικού ανθρώπου να φανταστεί και να υλοποιήσει μια καλύτερη ζωή. Ο Τζώρτζ Μπέρναρντ Σο έλεγε: «Ο λογικός άνθρωπος προσαρμόζεται στο περιβάλλον του. Ο παράλογος άνθρωπος επιμένει στην προσπάθεια να προσαρμόσει το περιβάλλον του στον εαυτό του. Κατά συνέπεια, όλη η πρόοδος εξαρτάται από τον παράλογο άνθρωπο». Καλούμε τους συμπολίτες μας να αρθούν στο ύψος του «παράλογου» ανθρώπου, ο οποίος επιμένει ότι μια άλλη Ελλάδα είναι εφικτή. Τον καλούμε να στηρίξει τη «Δράση» για μια διαφορετική Ελλάδα, η οποία όχι μόνο δεν θα μας πληγώνει, αλλά θα μας κάνει περήφανους· περήφανους όχι γι αυτό που ήμασταν αλλά γι αυτό που μπορούμε να γίνουμε.